Το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1989, το τείχος που ανεγέρθηκε τον Αύγουστο του 1961 από τις αρχές της (ανατολικής) Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας για να αποτρέψει τη φυγή των κατοίκων της προς τη (δυτική) Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, και χώριζε το ανατολικό από το δυτικό τμήμα του Βερολίνου, έπαψε να έχει λόγο ύπαρξης.
Βερολινέζοι και από τις δύο πλευρές άρχισαν να το γκρεμίζουν, ανοίγοντας το δρόμο για την επανένωση της Γερμανίας στις 3 Οκτωβρίου 1990. Εικόνες εμβληματικές, που έκαναν το γύρο του κόσμου και εξακολουθούν να συγκινούν και να εμπνέουν. Και πίσω από τις εικόνες αυτές, είναι οι ιστορίες. Ιστορίες από αυτά τα 28 χρόνια ανάμεσα στην ανέγερση και την πτώση του Τείχους, αλλά και από αυτά που ακολούθησαν. Ας δούμε 10 από τις πιο ενδιαφέρουσες.
1. Ο πρώτος αποστάτης
O Κόνραντ Σούμαν ποζάρει το 1986 μπροστά από την ιστορική φωτογραφία που τον απεικονίζει να πηδά πάνω από το συρματόπλεγμα που χώριζε το Ανατολικό και το Δυτικό Βερολίνο, στις 15 Αυγούστου 1961
AP Photo
Περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι κατάφεραν να δραπετεύσουν περνώντας πάνω και κάτω από το Τείχος του Βερολίνου. Ο πρώτος ήταν ο 19χρονος Ανατολικογερμανός φρουρός Κόνραντ Σούμαν, στις 15 Αυγούστου 1961, μόλις δύο ημέρες αφότου η Ανατολική Γερμανία έκλεισε τα σύνορα. Ακόμα δεν υπήρχε τείχος, αλλά ένα φρουρούμενο συρματόπλεγμα. Ο Σούμαν πέταξε το όπλο του, έτρεξε και πήδηξε, μια εμβληματική σκηνή που έχει απαθανατιστεί φωτογραφικά (επάνω) αλλά και σε φιλμ 16 mm.
2. Ο πρώτος και ο τελευταίος νεκρός
Το Κέντρο Έρευνας για τη Σύγχρονη Ιστορία του Πότσνταμ και το Κέντρο Μνήμης και Τεκμηρίωσης του Τείχους του Βερολίνου αναφέρουν ότι τουλάχιστον 138 άνθρωποι πυροβολήθηκαν, υπέστησαν θανατηφόρα ατυχήματα ή αυτοκτόνησαν μετά από αποτυχημένες προσπάθειες διαφυγής από το Τείχος του Βερολίνου. Άλλοι ερευνητές τοποθετούν τον αριθμό των νεκρών ακόμη υψηλότερα. Το πρώτο θύμα ήταν η 59χρονη νοσοκόμα Ιντα Ζίκμαν, η οποία έχασε τη ζωή της στις 22 Αυγούστου 1961, μόλις εννέα μέρες μετά την έναρξη της κατασκευής του Τείχους. Η πίσω πλευρά του διαμερίσματός της στον τέταρτο όροφο έβλεπε σε δρόμο του Δυτικού Βερολίνου, και όπως πολλοί άλλοι στη θέση της, πήδηξε από το παράθυρο, με πυροσβέστες της δυτικής πλευράς να την περιμένουν με τεντωμένα πανιά. Όμως δεν υπολόγισε καλά και πήδηξε πριν οι πυροσβέστες προλάβουν να τεντώσουν το πανί, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί θανάσιμα…
Το τελευταίο θύμα ήταν ο 33χρονος ηλεκτρολόγος μηχανικός Ουίνφριντ Φρόιντενμπεργκ, που στις 8 Μαρτίου 1989 επιχείρησε να πετάξει πάνω από το Τείχος με δικής του κατασκευής αερόστατο, αλλά παρασύρθηκε και ανέβηκε πολύ ψηλά. Περιπλανιόταν 5 ώρες μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου πριν συντριβεί στον κήπο ενός σπιτιού στην ανατολική πλευρά, χάνοντας τη ζωή του. Ένα μήνα νωρίτερα, στις 5 Φεβουαρίου, ο 20χρονος σερβιτόρος Κρίς Γκέφροϊ ήταν το τελευταίο θύμα πυροβολισμού από φρουρό στην προσπάθειά του να αποδράσει.
3. Η πιο θεαματική απόδραση
Καθώς το τείχος του Βερολίνου ενισχυόταν και γινόταν όλο και πιο περίπλοκο, το ίδιο συνέβαινε και με τα σχέδια διαφυγής. Οι τρεις αδελφοί Μπέθκε πραγματοποίησαν τις πιο θεαματικές αποδράσεις. Ο μεγαλύτερος αδελφός Ίνγκο δραπέτευσε επιπλέοντας πάνω σε ένα φουσκωτό στρώμα στον ποταμό Έλβα το 1975. Το 1983 ο μεσαίος αδελφός Χόλγκερ ανέβηκε σε μια ταράτσα και πέρασε με τόξο και βέλος ένα ατσάλινο καλώδιο 200 μέτρων στη δυτική πλευρά, το οποίο ο Ίνγκο έδεσε στο αυτοκίνητό του. Στη συνέχεια ο Χόλγκερ χρησιμοποίησε τροχαλία για φτάσει απέναντι. Το 1989, τα δύο αδέρφια πέταξαν με δύο υπερελαφριά αεροπλάνα προς την ανατολική πλευρά για να παραλάβουν τον μικρότερο αδερφό Έγκμπερτ, και ξαναγύρισαν πίσω! Οι φρουροί δεν ήταν εξουσιοδοτημένοι να πυροβολήσουν αεροσκάφη, ενώ τα αδέρφια φρόντισαν να τους μπερδέψουν κολλώντας σοβιετικά διακριτικά στην κάτω πλευρά των φτερών. Μάλιστα, γύρισαν και βίντεο κατά τη διάρκεια όλων αυτών, πλάνα από το οποίο μπορείτε να δείτε παραπάνω. Είναι να απορεί κανείς που η ιστορία τους δεν έχει ακόμη γίνει χολιγουντιανή ταινία!
4. Χιλιάδες άγρια κουνέλια ζούσαν μέσα στο Τείχος
Το τείχος του Βερολίνου ήταν στην πραγματικότητα δύο τσιμεντένια τείχη, ανάμεσα στα οποία υπήρχε μια «ζώνη θανάτου» πλάτους έως και 160 μέτρων με εκατοντάδες παρατηρητήρια, ορύγματα, προβολείς, ένοπλους φρουρούς. Ήταν ακριβώς αυτό που λέει το όνομά της – εκτός αν ήσουν κουνέλι. Χιλιάδες άγρια κουνέλια αποκαλούσαν σπίτι τους τη «ζώνη θανάτου», καθώς ήταν ένα ασφαλές καταφύγιο γεμάτο χορτάρια, χωρίς θηρευτές και χωρίς ανθρώπους να τα ενοχλούν.
Το 2009 κυκλοφόρησε μάλιστα μια ταινία για αυτά τα ζώα, ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Rabbit à la Berlin». Αφηγείται την ιστορία του Τείχους από τη δική τους οπτική γωνία και προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.
5. Οι σταθμοί-φαντάσματα του μετρό
Όταν χτίστηκε το Τείχος του Βερολίνου, μαζί με την πόλη χώρισε και το σύστημα μεταφορών. Ωστόσο, δύο γραμμές του μετρό (U-Bahn) και μία γραμμή προαστιακού σιδηρόδρομου (S-Bahn) με σταθμούς αναχώρησης και προορισμού στο Δυτικό Βερολίνο συνέχισαν να διέρχονται από τον ανατολικό τομέα. Στον τελευταίο, οι σταθμοί αυτοί εξαφανίστηκαν σχεδόν εντελώς από το οπτικό πεδίο. Οι πινακίδες αποσυναρμολογήθηκαν, οι είσοδοι περιτοιχίστηκαν, ένοπλοι φρουροί της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας τους περιπολούσαν. Τα τρένα έκοβαν ταχύτητα, αλλά δεν σταματούσαν σε αυτούς τους σταθμούς-φαντάσματα. Μοναδική εξαίρεση ήταν ο σταθμός Friedrichstrasse με το συνοριακό σημείο ελέγχου. Πολλοί Ανατολικογερμανοί προσπάθησαν να διαφύγουν από τις σήραγγες των τρένων – ελάχιστοι τα κατάφεραν. Μετά την πτώση του Τείχους, τα συστήματα μεταφοράς συγχωνεύτηκαν και πάλι. Όταν οι σταθμοί-φαντάσματα επαναλειτούργησαν μετά από σχεδόν 30 χρόνια, ήταν παγωμένοι στο χρόνο, με διαφημίσεις του ’60 κολλημένες στους τοίχους.
6. Η εκκλησία που βρέθηκε στη μέση του Τείχους
Η Εκκλησία της Συμφιλίωσης σε φωτογραφία από το 1970
Bundesrepublik Deutschland / Wikimedia Commons
Η Εκκλησία της Συμφιλίωσης – σίγουρα μπορείτε να εκτιμήσετε την ειρωνεία εδώ – που ολοκληρώθηκε το 1894, βρέθηκε στη μέση του Τείχους, με την μπροστινή όψη να κοιτάζεις προς τον δυτικό τομέα, και την πίσω προς τον ανατολικό. Μόνο οι φρουροί είχαν πρόσβαση σε αυτή, και χρησιμοποιούσαν το καμπαναριό της ως παρατηρητήριο – συχνά πυροβολούσαν επίδοξους αποστάτες από εκεί. Το 1985 αποφασίστηκε η κατεδάφισή της με δυναμίτη, καθώς κρίθηκε ότι εμπόδιζε την ορατότητα των παρακείμενων φυλακίων. Το 1999 κατασκευάστηκε στη θέση της το μοντέρνας αρχιτεκτονικής Παρεκκλήσι της Συμφιλίωσης.
7. Η πρώτη ταινία με «πρωταγωνιστή» το Τείχος
Τις μέρες το Βερολίνο χωρίστηκε στα δύο γυριζόταν στην πόλη η αμερικανική κωμωδία «One, Two, Three» του Μπίλι Γουάιλντερ, όπου μια νεαρή Αμερικανίδα ερωτεύεται έναν Ανατολικογερμανό και σοκάρει τους αντικομμουνιστές γονείς της. Η παραγωγή αναγκάστηκε να φύγει από το Βερολίνο και να συνεχίσει τα γυρίσματα στο Μόναχο, όμως τα επόμενα χρόνια το Τείχος θα πρωταγωνιστούσε σε δεκάδες ταινίες. Η πρώτη από αυτές, ήταν το «Escape from East Berlin», επίσης γνωστό ως «Tunnel 28», που έκανε πρεμιέρα τον Οκτώβριο του 1962.
Η υπόθεση βασίζεται σε μια πραγματική απόδραση που πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 1962, μέσω τούνελ από το υπόγειο ενός σπιτιού. Πρόκειται για αμερικανο-δυτικογερμανική παραγωγή που σκηνοθέτησε ο Ρόμπερτ Σιόντμακ και πρωταγωνιστεί ο Αμερικανός Ντον Μάρεϊ μαζί με Γερμανούς ηθοποιούς. Για τα γυρίσματα η παραγωγή έστησε στο Δυτικό Βερολίνο κάπου 275 μέτρα Τείχους από πλαστικό, ενώ υπάρχουν πλάνα με αληθινούς φρουρούς της ανατολικής πλευράς να σαρώνουν με προβολείς το έδαφος, ελέγχοντας για παραβάτες.
8. Ο 14χρονος Λεονάρντο Ντι Κάπριο προσπάθησε να το γκρεμίσει!
Πίσω στο 1988, ο 14χρονος Λεονάρντο Ντι Κάπριο, τρία χρόνια πριν κάνει το ντεμπούτο του σε ταινία (στην κωμωδία τρόμου «Critters 3» που κυκλοφόρησε απευθείας στα βίντεο κλαμπ) φωτογραφήθηκε από τη Γερμανίδα γιαγιά του (από την πλευρά της μητέρας του) να σπρώχνει το Τείχος του Βερολίνου, σαν να προσπαθεί να το γκρεμίσει. Για να δείτε τη φωτογραφία αυτή, θα πρέπει να επισκεφθείτε το Μουσείο του Τείχους στη γερμανική πρωτεύουσα.
9. Ένα κρυμμένο τμήμα του ανακαλύφθηκε μόλις το 2018
Από τις εργασίες καθαρισμού τον Αύγουστο του 2018 ενός τμήματος του Τείχους που παρέμενε κρυμμένο για 29 χρόνια
AP Photo/Miriam Karout
Είναι δυνατόν 29 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους να υπάρχει ακόμη ένα τμήμα του μήκους 20 μέτρων μέσα στο Βερολίνο που δεν είχε προσέξει κανείς; Κι όμως, μια ομάδα ντόπιων περιπατητών σε έναν ήσυχο παράδρομο στην κατά τα άλλα πολύ tredy περιοχή Mitte, το εντόπισε μόλις τον Ιούνιο του 2018, καλυμμένο από γκραφίτι και αναρριχητική βλάστηση. Καθαρίστηκε και εντάχθηκε σε ένα πάρκο που το αναδεικνύει ως αξιοθέατο.
10. Τι γυρεύει ένα κομμάτι του Τείχους σε τουαλέτες του Λας Βέγκας;
Η επίσημη κατεδάφιση του Τείχους του Βερολίνου άρχισε το καλοκαίρι του 1990. Περισσότερα από 40.000 τμήματά του ανακυκλώθηκαν σε οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα γερμανικά έργα ανοικοδόμησης, αλλά μερικές εκατοντάδες βγήκαν σε δημοπρασία και τώρα βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο τον κόσμο, από τους κήπους του Βατικανού μέχρι τις ανδρικές τουαλέτες του καζίνο Main Street Station στο Λας Βέγκας, όπου τα ουρητήρια είναι τοποθετημένα πάνω σε ένα τμήμα του Τείχους καλυμμένο με γκράφιτι και προστατευμένο πίσω από γυαλί (πάλι καλά).
Αν επιθυμούν να το επισκεφτούν γυναίκες, το καζίνο συνιστά να ειδοποιήσουν έναν υπάλληλο ασφαλείας που θα τους συνοδεύσει στις ανδρικές τουαλέτες, προκειμένου να μη δημιουργηθεί πρόβλημα…
