Ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 που προκαλεί τη νόσο Covid-19 έχει αλλάξει τελείως την καθημερινότητα των ανθρώπων, και ο μόνος δρόμος για επιστροφή στην κανονικότητα είναι το εμβόλιο.
Οι πληροφορίες που δίνουν τα αστικά λύματα για τον ιό είναι σημαντικές, είτε αυτές αφορούν τη διασπορά του στην κοινότητα είτε την πιθανή έγκαιρη προειδοποίηση για επερχόμενες εξάρσεις κρουσμάτων.
Μιλώντας στη «Βραδυνή της Κυριακής» ο μηχανικός Περιβάλλοντος και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μιχάλης Κουρέας τονίζει πως υπάρχει σταθεροποίηση, αλλά και κάποιες ενδείξεις αποκλιμάκωσης των επιπέδων του ιικού φορτίου στα λύματα.
Το εργαστήριο όπου γίνονται οι αναλύσεις είναι το Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Θεσσαλίας του ΕΟΔΥ, με διευθυντή τον καθηγητή Υγιεινής και Επιδημιολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χρήστο Χατζηχριστοδούλου.
Τι εννοούμε με τον όρο λύματα;
«Τα αστικά λύματα είναι τα υγρά απόβλητα που παράγονται από συνήθεις δραστηριότητες μίας πόλης. Με τον όρο “οικιακά λύματα” εννοούμε τα υγρά απόβλητα που παράγονται από τα νοικοκυριά, στο μπάνιο ή την κουζίνα μας και εισέρχονται στο αποχετευτικό δίκτυο».
Τι μετράμε στα λύματα;
«Οι φορείς του ιού SARS-CoV-2 εκκρίνουν γενετικό υλικό του ιού, κυρίως από τα κόπρανα, το οποίο εισέρχεται στο δίκτυο αποχέτευσης και μπορεί να ανιχνευτεί στις Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) όπου καταλήγουν τα λύματα της πόλης, προκείμενου να υποστούν επεξεργασία. Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας δείγμα λυμάτων από την ΕΕΛ έχουμε μία εικόνα για το τι συμβαίνει σε ολόκληρη την πόλη. Στα δείγματα που λαμβάνουμε, ανιχνεύεται και προσδιορίζεται ποσοτικά γενετικό υλικό του ιού (RNA) μέσω της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR)».
Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λύματα σχετικά με την πανδημία του κορωνοϊού;
«Η χρησιμότητα της επιδημιολογίας λυμάτων αφορά στην αποτύπωση της διασποράς του ιού στην κοινότητα, την πιθανή έγκαιρη προειδοποίηση για επερχόμενες εξάρσεις κρουσμάτων, ενώ, προσφάτως, δίνεται έμφαση στην ανίχνευση της διασποράς μεταλλάξεων του ιού μέσω των λυμάτων. Υπάρχει συμφωνία στην επιστημονική βιβλιογραφία, αλλά προκύπτει και από τα δικά μας δεδομένα, ότι υπάρχει μία, τουλάχιστον, ημιποσοτική σχέση μεταξύ της συγκέντρωσης του γενετικού υλικού του ιού στα λύματα με τα ενεργά κρούσματα στην κοινότητα. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τη χρησιμότητα της μελέτης της παρουσίας του ιού στα λύματα ως συμπληρωματικό εργαλείο επιδημιολογικής επιτήρησης, το οποίο πρέπει να αξιολογείται παράλληλα με τη διακύμανση των κλασικών επιδημιολογικών δεικτών. Όσον αφορά την έγκαιρη προειδοποίηση, δηλαδή τον εντοπισμό αύξησης στις συγκεντρώσεις του ιού στα λύματα πριν αυτή αποτυπωθεί στην επιδημιολογική εικόνα, υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι πιθανή, όμως δεν επιβεβαιώνεται πάντα».
Ποια είναι η εικόνα για το ιικό φορτίο στα λύματα που έχουμε σήμερα στις μεγάλες πόλεις;
«Κατ’ αρχάς, πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι σε εθνικό επίπεδο η επιτήρηση των λυμάτων συντονίζεται από τον ΕΟΔΥ, μέσω του Εθνικού Δικτύου Επιδημιολογίας Λυμάτων. Το δικό μας εργαστήριο (ΠΕΔΥ Θεσσαλίας) ελέγχει λύματα από πόλεις της Θεσσαλίας και την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Στο δίκτυο, επίσης συμμετέχουν εξαιρετικές επιστημονικές ομάδες, και συγκεκριμένα η ομάδα του ΕΚΠΑ, που ελέγχει τα λύματα της Αττικής, η ομάδα του ΑΠΘ, που μελετά τα λύματα της Θεσσαλονίκης, το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, και το ΠΕΔΥ της Κρήτης. Τα αποτελέσματα ανακοινώνονται κάθε Τρίτη, στην ημερήσια έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης. Κατά συνέπεια, και για λόγους δεοντολογίας, δεν μπορούμε να σας δώσουμε λεπτομερή εικόνα για το τι συμβαίνει σε πόλεις που δεν ελέγχονται από το εργαστήριό μας, πέραν των όσων ανακοινώνονται επισήμως από τον ΕΟΔΥ.
Όσον αφορά στην ερώτησή σας, με βάση της δικές μας μετρήσεις αλλά και με βάση τα αποτελέσματα που ανακοινώνονται ανά την επικράτεια, μπορούμε να πούμε ότι στην παρούσα φάση υπάρχει σταθεροποίηση αλλά και κάποιες ενδείξεις αποκλιμάκωσης των επιπέδων του ιικού φορτίου στα λύματα μετά από ένα μεγάλο σε διάρκεια και επίμονο επιδημικό κύμα. Ευελπιστούμε να δούμε αυτήν την πτωτική τάση να επιβεβαιώνεται και να κλιμακώνεται μέσα στις επόμενες εβδομάδες».
Ανησυχείτε για ενδεχόμενη αύξηση του ιικού φορτίου στα λύματα μετά το άνοιγμα της Εστίασης, καθώς και των σχολείων και του Τουρισμού στη συνέχεια;
«Οι μεταβολές των επιπέδων του ιικού φορτίου έρχονται ως επακόλουθο της διασποράς στην κοινότητα Η επιτήρηση των λυμάτων είναι ένα εργαλείο για να αξιολογήσουμε το κατά πόσον το άνοιγμα των παραπάνω δραστηριοτήτων θα έχει αντίκτυπο στη δυναμική μετάδοσης του ιού».
Τα λύματα μπορούν να μας προειδοποιήσουν για ένα ενδεχόμενο τέταρτο κύμα της πανδημίας;
«Η επιδημιολογία των λυμάτων θα συνεχίσει να αποτελεί χρήσιμο εργαλείο και για την “μετά τον κορωνοϊό” εποχή. Ιδιαίτερα όταν περάσουμε σε πιο ήσυχες περιόδους, όπου πιθανώς να μην γίνονται τόσα πολλά τεστ ημερησίως, η πληροφορία που θα λαμβάνουμε από τα λύματα θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και θα μπορεί να εντοπίσει ασυνήθιστες μεταβολές, πιθανώς πριν αυτές αποτυπωθούν στα κρούσματα».
Ο καιρός και οι εμβολιασμοί είναι σύμμαχοί μας;
«Όσον αφορά τους εμβολιασμούς η απάντηση είναι, κατηγορηματικά ναι. Τα εμβόλιο είναι το βασικότερο και αποτελεσματικότερο όπλο. Μια μάτια στις επιδημικές καμπύλες χωρών που έχουν ήδη επιτύχει υψηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης, όπως π.χ. το Ισραήλ ή το Ηνωμένο Βασίλειο, νομίζω θα πείσει και τους πιο επιφυλακτικούς. Στην Ελλάδα αυτό το τείχος της ανοσίας είναι υπό ανέγερση, και πιστεύουμε ότι σύντομα θα δούμε την επίδρασή του στους επιδημιολογικούς δείκτες.
Για τον καιρό τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα. Υπάρχουν επιστημονικές εργασίες που συνδέουν κλιματολογικές παραμέτρους με τη διασπορά του ιού. Δεν μπορούμε, όμως, να παραβλέψουμε ότι, για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή στην Ινδία οι θερμοκρασίες είναι σταθερά άνω των 30°C και καταγράφονται πάνω από 300.000 κρούσματα ημερησίως. Αντίστοιχα, είχαμε μεγάλη μετάδοση το καλοκαίρι του 2020, σε περιοχές με “καλοκαιρία”, όπως στη Βραζιλία και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ όπως η Φλόριντα, η Καλιφόρνια και το Τέξας. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι ακόμα και αν ο καιρός βοηθάει, δεν θα σταματήσει από μόνος του τη διασπορά».
Από την έντυπη έκδοση της «Βραδυνής της Κυριακής»
