Στην καρδιά της Θεσπρωτίας, οι χριστουγεννιάτικες παραδόσεις παραμένουν ζωντανές . Το Δωδεκαήμερο ξεκινά με την εμφάνιση των καλικαντζάρων, των πονηρών δαιμονίων που κατά τη μυθολογία ζουν στα έγκατα της γης προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που την κρατά. Οι κάτοικοι, για να τους απομακρύνουν, διατηρούν τη φωτιά στο τζάκι άσβεστη όλο το διάστημα, ενώ την παραμονή των Φώτων χρησιμοποιούν τη στάχτη και τον αγιασμό για να τους τρέψουν σε φυγή. Τα κάλαντα αποτελούν μια ξεχωριστή ιεροτελεστία, με τα παιδιά να γυρίζουν τα σπίτια κρατώντας καλαθάκια για τα «φιλέματα», όπως οι δίπλες, οι λουκουμάδες και τα «κόλιντρα», οι μικρές σιταρένιες κουλούρες που αποτελούσαν το παραδοσιακό φιλοδώρημα των ημερών.
Η καθημερινότητα των εορτών στη Θεσπρωτία περιλαμβάνει επίσης τα «χοιροσφάγια», τη σφαγή των γουρουνιών που εξασφάλιζε το κρέας του χειμώνα, μια διαδικασία που θυμίζει αρχαία θυσία, καθώς και το πλάσιμο του Χριστόψωμου. Η νοικοκυρά, με ιδιαίτερη ευλάβεια και μαγιά από ξερό βασιλικό, στόλιζε το ψωμί με «πλουμίδια» που συμβόλιζαν την αφθονία της σοδειάς και των ζώων. Στο γιορτινό τραπέζι, ο οικοδεσπότης μοίραζε το Χριστόψωμο ως σύμβολο ενότητας, ενώ οι παλαιότεροι αναπολούν ακόμα τις τηγανίτες που ψήνονταν πάνω στη «μαυρόπλακα» και το κυνήγι των «γουργουγιάννηδων» από τα παιδιά. Μια άλλη μοναδική παράδοση είναι το «αμίλητο νερό», όπου οι γυναίκες τα ξημερώματα των Χριστουγέννων πήγαιναν στη βρύση χωρίς να μιλήσουν σε κανέναν, για να την «ταΐσουν» με εδέσματα. Τέλος, συγκλονιστική παραμένει η ιστορία από την κατοχή του 1943 στην Ηγουμενίτσα, όταν ο ιερέας τέλεσε κρυφά τον αγιασμό των υδάτων στη θάλασσα κάτω από τη μύτη των Γερμανών, αποδεικνύοντας ότι η πίστη και τα έθιμα αποτελούσαν πάντα το καταφύγιο του ελληνισμού στις δύσκολες στιγμές.
