«Η παθητικότητα της Ευρώπης μπορεί να αποδοθεί στους φόβους στις δυτικές πρωτεύουσες ότι θα παρασυρθούν σε μια σύγκρουση για την οποία δεν είναι προετοιμασμένες» εξηγεί, ειδικός στην τρομοκρατία. Όπως αναφέρεται οι χώρες «ανησυχούν για την κλιμάκωση, που θα κάνει τα πράγματα χειρότερα».
Αντίθετα, ενώ αποφεύγουν την άμεση αντιπαράθεση, οι χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ εντείνουν σταδιακά τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση του υβριδικού πολέμου της Ρωσίας, σημειώνεται στο δημοσίευμα που καταγράφει ως μη αποδοτικό μέσο την πολιτική των κυρώσεων που ακολουθείται. 
Αναλυτικά το δημοσίευμα:
«Αν δεν είχε σημειωθεί καθυστέρηση σε μια πτήση ανταπόκρισης, το εμπρηστικό δέμα πιθανότατα θα είχε τυλιχθεί στις φλόγες στο εσωτερικό ενός αεροπλάνου που πετούσε ψηλά πάνω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, έπιασε φωτιά στο έδαφος στο αεροδρόμιο της Λειψίας στη Γερμανία, καίγοντας ένα κοντέινερ της DHL. Αξιωματούχοι των δυτικών μυστικών υπηρεσιών πιστεύουν ότι η επίθεση, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο, ήταν μια δοκιμαστική ενέργεια από τους Ρώσους πράκτορες που σχεδίαζαν να τοποθετήσουν παρόμοιες βόμβες σε πτήσεις προς τις ΗΠΑ», σημειώνει το δημοσίευμα.
Αξιωματούχοι των δυτικών μυστικών υπηρεσιών πιστεύουν ότι η επίθεση, η οποία έλαβε χώρα τον Ιούλιο, ήταν μια δοκιμή που διεξήχθη από Ρώσους πράκτορες που σχεδίαζαν να τοποθετήσουν παρόμοιες βόμβες σε πτήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Παρατηρούμε επιθετικές ενέργειες από τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών εδώ και αρκετό καιρό», δήλωσε ο Thomas Haldenwang, ο οποίος παραιτήθηκε πρόσφατα από τη θέση του προέδρου της ομοσπονδιακής εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών της Γερμανίας.
«Η Ρωσία χρησιμοποιεί ολόκληρη την εργαλειοθήκη που διαθέτει, από τον επηρεασμό των πολιτικών συζητήσεων έως τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε κρίσιμες υποδομές έως τις δολιοφθορές σε σημαντική κλίμακα», σημείωσε.
Το Κρεμλίνο από καιρό διεξάγει τον λεγόμενο υβριδικό πόλεμο κατά των ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών παραπληροφόρησης, πειρατείας, κυβερνοεπιθέσεων και εκλογικών παρεμβάσεων για να αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και, τα τελευταία χρόνια, να τις ωθήσει να μειώσουν τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Την περασμένη εβδομάδα, η Γερμανία δήλωσε ότι δύο υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών στη Βαλτική Θάλασσα κόπηκαν ως αποτέλεσμα δολιοφθοράς.
«Πρέπει να καταλήξουμε, χωρίς να γνωρίζουμε ποιος ακριβώς το έκανε, ότι πρόκειται για μια υβριδική ενέργεια και πρέπει επίσης να υποθέσουμε —χωρίς να το γνωρίζουμε— ότι πρόκειται για δολιοφθορά», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, ένα ρωσικό κατασκοπευτικό πλοίο, το Yantar, συνοδεύτηκε εκτός των χωρικών υδάτων της Ιρλανδίας από το ιρλανδικό ναυτικό αφού εισήλθε σε μια περιοχή όπου υπάρχουν κρίσιμοι αγωγοί και καλώδια ενέργειας και Διαδικτύου.
Οι ενέργειες της Ρωσίας έχουν κλιμακωθεί σε απόλυτη βία
Τα ρωσικά τανκς μπορεί να μην βρίσκονται σε Πολωνικό ή Εσθονικό έδαφος, Πολωνία, αλλά η επιθετικότητα της Μόσχας γίνεται όλο και πιο δύκολο να αγνοηθεί.
Ένα δεύτερο δέμα βόμβα παρόμοιο με αυτό στη Λειψία τύλιξε στις φλόγες μια αποθήκη κοντά στη βρετανική πόλη Μπέρμιγχαμ τον Ιούλιο και η γερμανική αντιτρομοκρατική αστυνομία ερευνά διασυνδέσεις με παρόμοιες υποθέσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Nils Andreas Stensοnes, επικεφαλής της υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών της Νορβηγίας, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι αναμένει από το Κρεμλίνο να εντείνει τις προσπάθειες υπονόμευσης των υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Δυτικοί αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι η Μόσχα βρίσκεται πίσω από τις εμπρηστικές επιθέσεις σε Πολωνία, Ηνωμένο Βασίλειο, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Λιθουανία και Λετονία. Ενώ Γερμανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι απέτρεψαν μια ρωσική συνωμοσία για τη δολοφονία του Armin Papperger, του διευθύνοντος συμβούλου της Rheinmetall, ενός γερμανικού κατασκευαστή όπλων και μεγάλου προμηθευτή βλημάτων πυροβολικού στον ουκρανικό στρατό.
Ο φόβος της σύγκρουσης με τη Ρωσία
Την ίδια ώρα ενώ κυβερνήσεις —ειδικά στις σκανδιναβικές και τις βαλτικές χώρες— σήμαναν τον κώδωνα του κινδύνου, η συλλογική απάντηση από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ήταν μέχρι στιγμής ήπια.
«Είμαστε απλώς πολύ ευγενικοί», δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας Mette Frederiksen στο περιθώριο συνόδου του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. «Μας επιτίθενται κάθε μέρα τώρα».
Η παθητικότητα της Ευρώπης μπορεί να αποδοθεί στους φόβους στις δυτικές πρωτεύουσες ότι θα παρασυρθούν σε μια σύγκρουση για την οποία δεν είναι προετοιμασμένες, δήλωσε ο Daniel Byman, ειδικός στην τρομοκρατία και τον αντισυμβατικό πόλεμο στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. Δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον.
«Οι περισσότερες χώρες δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τη Ρωσία περισσότερο από όσο είναι ήδη», είπε. «Ανησυχούν για την κλιμάκωση, που θα κάνει τα πράγματα χειρότερα».
Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να μιλήσουμε για τις επιθέσεις αντανακλούν τη δειλία της Ευρώπης, δήλωσε ο Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις, απερχόμενος υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας.
«Γιατί τον λέμε υβριδικό; Γιατί βασικά όταν το αποκαλείς υβριδικό δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα γι’ αυτό», είπε ο Landsbergis σε διάσκεψη ασφαλείας στη Ρίγα τον περασμένο μήνα. «Αν το αποκαλείς τρομοκρατία, τότε υποδηλώνει αντίδραση».
Σημαίες χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης
Unsplash
Τα όρια του ΝΑΤΟ και μια συλλογική απάντηση
Ο υβριδικός πόλεμος του Κρεμλίνου αναπτύχθηκε από τον Ρώσο στρατηγό Valery Gerasimov, τώρα αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, σύμφωνα με τον Αυστριακό εμπειρογνώμονα ασφαλείας Gerhard Mangott.
«Δεν σημαίνει απλώς παραπληροφόρηση και προπαγάνδα, αλλά περιλαμβάνει ένα ευρύ οπλοστάσιο μέσων, από σαμποτάζ μέχρι διείσδυση και χρηματοδότηση κομμάτων στη Δύση έως παραβίαση του εναέριου χώρου των κρατών του ΝΑΤΟ από ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», είπε ο Mangott.
Στη Λιθουανία, η Μόσχα χρησιμοποιεί την παραπληροφόρηση για να υπονομεύσει την προγραμματισμένη ανάπτυξη γερμανικής ταξιαρχίας ενόπλων δυνάμεων, μέρος μιας προσπάθειας του ΝΑΤΟ να στηρίξει την ανατολική πλευρά της.
«Πολλές ψεύτικες ειδήσεις διαδίδονται, για παράδειγμα ότι Γερμανοί στρατιώτες βίασαν γυναίκες και ήθελαν να καταλάβουν τη Λιθουανία», δήλωσε ο Darius Jauniškis, επικεφαλής της λιθουανικής μυστικής υπηρεσίας. «Η Ρωσία θέλει να σαμποτάρει το έργο. Το λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη».
Τον Οκτώβριο, η Πολωνία ανέστειλε προσωρινά —με την υποστήριξη των ηγετών της ΕΕ— τα δικαιώματα ασύλου για τους μετανάστες που εισέρχονται στη χώρα από τη Λευκορωσία, με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ να αποδίδει την αύξηση των αφίξεων σε μια προσπάθεια της Μόσχας να αποσταθεροποιήσει τη Βαρσοβία.
Η εκστρατεία αποσταθεροποίησης της Ρωσίας κλιμακώνεται προσεκτικά ώστε να μην πυροδοτήσει μια συλλογική απάντηση από το ΝΑΤΟ σύμφωνα με την πρόβλεψη αμοιβαίας άμυνας της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας, γνωστή ως Άρθρο 5.
Αντίθετα, το Κρεμλίνο φαίνεται να αυξάνει σιγά σιγά την πίεση για να δει τι μπορεί να προκαλέσει. «Η Ρωσία δοκιμάζει τα όρια του άρθρου 5 για να προκαλέσει αβεβαιότητα», δήλωσε νωρίτερα αυτό το έτος ο Ρόντεριχ Κιεσεβέτερ, Γερμανός βουλευτής και πρώην αξιωματικός του γενικού επιτελείου του γερμανικού στρατού.
Οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν συζητήσει μια συλλογική απάντηση στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας, δήλωσε σε δημοσιογράφους ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ πριν από τη σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον τον Ιούλιο. Ακόμη και αν οι επιθέσεις δεν χαρακτηρίζονται ως πολεμικές πράξεις με την παραδοσιακή έννοια, οι χώρες θα μπορούσαν να επικαλεστούν το άρθρο 4, το οποίο απαιτεί διαβούλευση όταν απειλείται η ασφάλεια μιας χώρας.
«Δεν νομίζω [μπορούμε] να το αποκλείσουμε αυτό στο μέλλον», είπε ο ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Ιδιαίτερα αν βλέπαμε μια συνεχή επιδείνωση και εντατικοποίηση αυτού του είδους δραστηριότητας».
Αλλά προς το παρόν, η συμμαχία δεν φαίνεται διατεθειμένη για αντιπαράθεση.
«Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική στρατιωτική συμμαχία που σκέφτεται με όρους ειρήνης και πολέμου», δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro νωρίτερα αυτό το μήνα ο στρατηγός Τιερί Μπουργκάρντ, επικεφαλής του επιτελείου άμυνας της Γαλλίας. Τα εργαλεία του ΝΑΤΟ απλά δεν έχουν σχεδιαστεί για τον υβριδικό πόλεμο.
Το «μεγάλο πρόβλημα» με την επίκληση του άρθρου 5 στην παρούσα κατάσταση είναι ότι «δεν υπάρχει σαφής ορισμός μεταξύ των συμμάχων σχετικά με το τι σημαίνει υβριδικός πόλεμος», είπε ο Μάρεκ Κοχβ, πρώην αξιωματούχος άμυνας και πληροφοριών που βρίσκεται τώρα στο Διεθνές Κέντρο που εδρεύει στην Εσθονία για το think tank Άμυνας και Ασφάλειας.
«Το άλλο βασικό ζήτημα είναι η απόδοση ευθυνών», είπε ο Κοχβ. «Συνήθως έρχεται λίγο αργότερα».
Για παράδειγμα, περισσότερο από τρεις μήνες μετά το σαμποτάρισμα των σιδηροδρόμων της Γαλλίας ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας εξακολουθούν να ερευνούν εάν η Μόσχα βρίσκεται πίσω από την επίθεση, σύμφωνα με τη Le Monde.
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρών όπως η Ουγγαρία και η Τουρκία, «χώρες που έχουν δείξει συμπάθεια στη Ρωσία», δήλωσε ο Byman του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, καθιστώντας δυσκολότερο για τη στρατιωτική συμμαχία που βασίζεται στη συναίνεση να λάβει ουσιαστικές αποφάσεις εναντίον της Μόσχας.
Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δείχνουν όλο και περισσότερο πρόθυμες να αποδίδουν πράξεις δολιοφθοράς στη Ρωσία.
Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τον Εσθονό υπουργό Άμυνας Hanno Pevkur, είναι το πρώτο βήμα: «Όταν συμβαίνει κάτι, απλά βγείτε δημόσια», είπε ο Pevkur. «Πηγαίνετε να δείξετε ότι αυτοί οι τύποι είχαν προσληφθεί από ρωσικές υπηρεσίες και διεξήγαγαν τις επιθέσεις παίρνοντας τα χρήματα από τη Ρωσία».
O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι (ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ)
AP Photo/Francisco Seco
Αντίδραση με κυρώσεις
Ενώ αποφεύγουν την άμεση αντιπαράθεση, οι χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ εντείνουν σταδιακά τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση του υβριδικού πολέμου της Ρωσίας.
Το 2021, ως απάντηση στη ρωσική προσπάθεια να υπονομεύσει τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2017, το Παρίσι ίδρυσε μια κυβερνητική υπηρεσία με την ονομασία Viginum για να αντιμετωπίσει τις ξένες ψηφιακές παρεμβολές.
Έκτοτε, η γαλλική κυβέρνηση κατηγόρησε τη Ρωσία ότι βρίσκεται πίσω από μια διαδικτυακή εκστρατεία για τη δημιουργία πανικού σχετικά με τον πολλαπλασιασμό κοριών στο Παρίσι και τη σύνδεση της επιδημίας με την άφιξη Ουκρανών προσφύγων.
Οι γαλλικές υπηρεσίες πληροφοριών υποπτεύονται επίσης ότι η Μόσχα είχε αναθέσει σε Βούλγαρους και Μολδαβούς υπηκόους να σχεδιάσουν αντισημιτικά γκράφιτι στους δρόμους του Παρισιού, για να τονώσουν τις εγχώριες εντάσεις για τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Στη Σουηδία, η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει μια ειδική «υπηρεσία ψυχολογικής άμυνας» για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
Η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας έχει επίσης γίνει νέα προτεραιότητα για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Τον Φεβρουάριο του 2023, μετά τη δολιοφθορά των αγωγών Nord Stream, το ΝΑΤΟ δημιούργησε έναν νέο οργανισμό Συντονισμού Υποθαλάσσιας Υποδομής για να αξιολογήσει τα τρωτά σημεία και να συντονίσει τις προσπάθειες μεταξύ των κυβερνήσεων του ΝΑΤΟ και του ιδιωτικού τομέα. Μια ακόμα νέα Ειδική Ομάδα ΕΕ-ΝΑΤΟ για την ανθεκτικότητα της υποδομής ζωτικής σημασίας δημιουργήθηκε επίσης τον Μάρτιο του 2023.
Τον περασμένο μήνα, οι υπουργοί Άμυνας της Γερμανίας και της Νορβηγίας, Boris Pistorius και Bjørn Arild Gram, δήλωσαν στο περιθώριο της συνεδρίασης των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ ότι θέλουν οι σύμμαχοι να δημιουργήσουν πέντε περιφερειακά κέντρα για την παρακολούθηση και την προστασία της υποθαλάσσιας υποδομής, όπως γραμμές τηλεπικοινωνιών, αγωγοί φυσικού αερίου και ηλεκτρικές διασυνδέσεις.
Οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν επίσης να αντεπιτεθούν με κυρώσεις. Τον Οκτώβριο, η ΕΕ δημιούργησε επίσημα ένα νέο πλαίσιο που επιτρέπει στο μπλοκ να στοχεύει άτομα και οντότητες που εμπλέκονται στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας — συμπεριλαμβανομένης της εκλογικής παρέμβασης, του σαμποτάζ, της παραπληροφόρησης, των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και της εργαλειοποίησης των μεταναστών.
Οι πιθανές κυρώσεις περιλαμβάνουν δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. «Η απάντηση της ΕΕ παραμένει ενωμένη και αποφασισμένη», δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ σε δήλωση που εστάλη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. «Η Ρωσία δεν θα καταφέρει να υπονομεύσει την ανθεκτικότητα και τη σταθερότητα της ΕΕ και των κρατών μελών της».
Περιορισμένα τα οφέλη των κυρώσεων
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ είχαν μικρή επιτυχία στην αποτροπή της Ρωσίας.
Οι κυρώσεις που συνδέονται άμεσα με τον πόλεμο στην Ουκρανία είχαν περιορισμένο αντίκτυπο μέχρι στιγμής, επομένως δεν είναι σαφές εάν το νέο καθεστώς θα είναι αποτελεσματικό.
«Οι Ευρωπαίοι πρέπει να ανταποκριθούν με έναν πολύ πιο ενωμένο, δυναμικό τρόπο», δήλωσε ο Byman του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. «Η στρατιωτική βοήθεια [στην Ουκρανία] θα πρέπει να ενταθεί για να δείξει ότι οι ρωσικές προσπάθειες έχουν το αντίστροφο αποτέλεσμα».
Εκτός από την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, οι χώρες πρέπει να ενισχύσουν την εσωτερική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας, των εσωτερικών υπηρεσιών πληροφοριών και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συμμαχικών κυβερνήσεων, δήλωσε ο Κοχβ, του Διεθνούς Κέντρου Άμυνας και Ασφάλειας.
Από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν απελάσει περισσότερους από 700 Ρώσους κατασκόπους που υποδύονταν τους διπλωμάτες.
Σε απάντηση, το Κρεμλίνο έχει στραφεί στη στρατολόγηση των λεγόμενων πρακτόρων μιας χρήσης (disposable agents), μερικές φορές μέσω καναλιών του Telegram. Πρόκειται ως επί το πλείστον για ρωσόφωνους, γνώστες της πληροφορικής νέους άνδρες μεταξύ 20 και 30 ετών, συχνά με εγκληματικό παρελθόν. Ορισμένοι έχουν ιδεολογικά κίνητρα, άλλοι το κάνουν για τα χρήματα και πληρώνονται σε κρυπτονομίσματα.
Το σημαντικό, δήλωσε ο Arndt Freytag von Loringhoven, πρώην πρέσβης της Γερμανίας, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος επικεφαλής αρχηγός πληροφοριών του ΝΑΤΟ, είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να αφυπνιστεί απέναντι στη ρωσική απειλή και να κάνει τη Ρωσία να πληρώσει το τίμημα.
«Κοιμόμαστε», είπε ο φον Λόρινγκχοβεν. «Η επιθετική συμπεριφορά πρέπει να έχει πολιτικό κόστος».
