Σήμερα συνηθίζεται να υποδέχεται ο κόσμος την Πρωτοχρονιά με πάρτι, πυροτεχνήματα και προπόσεις με αφρώδη οίνο, αλλά και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γιόρταζαν το νέο έτος, και μάλιστα οργάνωναν εκδηλώσεις δίπλα στις πυραμίδες της Γκίζας.
Η γιορτή της Πρωτοχρονιάς – γνωστή ως Wepet Renpet, ή «το άνοιγμα του έτους» – περιελάμβανε παραδόσεις που ισχύουν ακόμη και σήμερα, όπως το να δίνουν δώρα σε φίλους και συγγενείς, με πρωτοχρονιάτικες ευχές. Άλλα έθιμα περιλάμβαναν το να βγάζουν αγάλματα θεοτήτων από τους ναούς, ώστε να αναγεννηθούν από το φως του ήλιου.
Οι ημερομηνίες άλλαζαν
Το αξιοσημείωτο με το Wepet Renpet είναι ότι η ημερομηνία του άλλαζε με την πάροδο του χρόνου, και μερικές φορές γιορταζόταν πάνω από μία φορά το χρόνο. Το αιγυπτιακό ημερολόγιο είχε 365 ημέρες σε έναν χρόνο, αλλά δεν είχε δίσεκτο έτος. Η έλλειψη δίσεκτου έτους σήμαινε ότι, με την πάροδο του χρόνου, το Wepet Renpet «περιπλανιόταν σε όλες τις κλιματολογικές εποχές», δηλώνει στο LiveScience ο Juan Antonio Belmonte, ερευνητής στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Καναρίων Νήσων, ο οποίος έχει γράψει εκτενώς για το ημερολογιακό σύστημα της αρχαίας Αιγύπτου.
Όταν δημιουργήθηκε το αιγυπτιακό ημερολόγιο πριν από περίπου 4.800 χρόνια, το Wepet Renpet βρισκόταν κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο (γύρω στις 21 Ιουνίου), ενώ μέχρι την αρχή του Μέσου Βασιλείου (περίπου 2030 έως 1640 π.Χ.) το Wepet Renpet έπεφτε κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με τον Belmonte.
Περισσότερες από μία Πρωτοχρονιές
Κατά καιρούς, οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν πολλαπλά Wepet Renpet μέσα σε ένα μόνο έτος, προσθέτει ο Leo Depuydt, ομότιμος καθηγητής Αιγυπτιολογίας και Ασσυριολογίας στο Πανεπιστήμιο Brown. Στον Ναό του Κνουμ, που βρίσκεται νότια του Λούξορ, ένα ημερολόγιο χαραγμένο σε τοίχο έχει τρεις γιορτές Wepet Renpet σημειωμένες μέσα σε ένα μόνο έτος. Το συγκεκριμένο ημερολόγιο χρονολογείται μεταξύ των μέσων του πρώτου και των μέσων του τρίτου αιώνα μ.Χ., όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κυβερνούσε την Αίγυπτο.
Στον Ναό του Κνουμ βρέθηκε ημερολόγιο με σημειωμένες τρεις γιορτές Wepet Renpet μέσα σε ένα μόνο έτος
Panegyrics of Granovetter / Wikimedia Commons
Στην ερμηνεία του ημερολογίου που δημοσίευσε σε μελέτη του, ο Depuydt σημείωνε ότι το Wepet Renpet γιορτάστηκε την πρώτη ημέρα του ημερολογιακού έτους, στα γενέθλια του Ρωμαίου αυτοκράτορα και, τέλος, όταν το άστρο Σείριος αναδύθηκε από τον ανατολικό ορίζοντα ύστερα από μήνες αορατότητας.
Οι εορτασμοί και τα δώρα
Οι εορτασμοί των αρχαίων Αιγυπτίων περιλάμβαναν τόσο τη λατρεία θεοτήτων όσο και τη μνήμη των νεκρών λάμβαναν χώρα δίπλα στις πυραμίδες της Γκίζας. Κατά τη διάρκεια του Wepet Renpet, τα αγάλματα που απεικόνιζαν τις θεότητες «έβγαιναν στο φως της ημέρας – για παράδειγμα στη στέγη του ναού – προκειμένου να αναγεννηθούν με τις ακτίνες του ήλιου», έγραψε ο Simon Connor, αρχαιολόγος στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ανατολικής Αρχαιολογίας (IFAO), στο βιβλίο του «Ancient Egyptian Statues: Their Many Lives and Deaths» (The American University in Cairo Press, 2022). Μερικές φορές, τα αγάλματα αντικαθιστούνταν από νέα κατά τη διάρκεια του Wepet Renpet, συμπλήρωσε ο Connor.
Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς περιελάμβανε επίσης συμπόσια, σύμφωνα με σκηνές που απεικονίζονται σε ορισμένους αρχαίους αιγυπτιακούς τάφους. Ένα άλλο έθιμο περιλάμβανε την ανταλλαγή δώρων με ευχές για καλή χρονιά.
Φιάλη 2.600 ετών, η οποία βρίσκεται τώρα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, με επιγραφές που ζητούν από τους θεούς Μοντού και Αμούν-Ρε να χαρίσουν σε έναν ιερέα ονόματι Αμενχοτέπ ένα ευτυχισμένο νέο έτος
Theodore M. Davis Collection / The Met
«Ο πιο διάσημος τύπος αντικειμένου που σχετίζεται με το νέο έτος είναι η “φιάλη του νέου έτους”, συνήθως κατασκευασμένη από φαγεντιανή (σ.σ. κεραμικό υλικό από χαλαζία, πυρίτιο, ασβέστη και ορυκτές χρωστικές)» επισημαίνει ο John Baines, ομότιμος καθηγητής Αιγυπτιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ορισμένες από αυτές τις φιάλες περιέχουν επιγραφές που εύχονται στον παραλήπτη καλή χρονιά. «Οι φιάλες έχουν μάλλον μικρή χωρητικότητα – κατάλληλη περισσότερο για αρωματικά έλαια παρά για ποτά», συμπληρώνει ο Baines.
Μια τέτοια φιάλη, που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη, δημιουργήθηκε για έναν ιερέα που ονομαζόταν Αμενχοτέπ. Η φιάλη περιέχει επιγραφές που ζητούν από τους θεούς Μοντού και Αμούν-Ρε να χαρίσουν στον Αμενχοτέπ ένα ευτυχισμένο νέο έτος. «Γεμισμένη ίσως με άρωμα, λάδι ή νερό από τον Νείλο, θα ήταν ένα δώρο που σχετιζόταν με τον εορτασμό της αρχής του έτους», σημειώνει το μουσείο.
